De twist van Verduin en Borst

Het Nederlands kampioenschap op het natuurijs in Ankeveen kwam in een winter die later de geschiedenis in zou gaan als de – voorlopig – laatste Elfstedenwinter. Maar daarvan was op die dertigste december nog helemaal geen sprake. Het dooide zelfs, en het NK had zomaar de laatste race kunnen zijn in een korte natuurijswinter. ,,Het was op dat moment de meest aansprekende wedstrijd, de race die iedereen wilde winnen. Over de Elfstedentocht werd wel gesproken, maar ja, dat gebeurde wel vaker. Dan ga je er niet meteen vanuit dat die wordt gehouden.’’

Bert Verduin was in orde, zoals dat in schaatstermen zo mooi heet. Dik in orde zelfs. Hij had in de dagen voor het NK nog uitgebreid kunnen trainen op natuurijs in de kop van Noord-Holland. Niet iedereen had daar weet van, merkte hij later. ,,Peter Baars wist niet wat hij hoorde. Hij woont in de Haarlemmermeer en daar lag het water allemaal nog open’’, vertelt de inmiddels 57-jarige Heemskerker.

Het was een tijd waarin een NK op natuurijs nog geen zeldzaamheid was. Verduin reed er als B-rijder al drie, in 1985, 1986 en 1987. ,,Daarna waren ze nog in 1991, 1993 en 1994. Eigenlijk hadden we regelmatig een NK. Vaak zat er één of twee jaar tussen. Voor ons was een NK nog niet echt bijzonder. In 1995 werd er ook gereden, precies een jaar voor de editie in Ankeveen. Yep Kramer won toen. Ik zat ook in de kopgroep, maar was niet snel genoeg. Echt op de dag af een jaar later kreeg ik een herkansing.’’

 (Foto: Archief)

Gesjoemeld

Verduin kwam uit in de ploeg van Dasia, die opviel door de felgele pakken. ,,Richard van Kempen was zelf net gestopt en was onze ploegleider. Hans Pieterse reed voor Dasia, en Rudi Groenendal. Rob van Meggelen eigenlijk ook, maar je mocht maar drie man in een ploeg hebben en daarom reed hij voor een satellietploeg. Zo reed Piet Kleine voor Klerk’s, maar kwam uit voor Hytileen Plastic, een dochteronderneming, Er werd aan alle kanten gesjoemeld om toch maar vier man op het ijs te krijgen.’’ 

Op de wedstrijddag dooide het licht, met een temperatuur net boven nul. ,,De veteranen reden in de ochtend’’, weet Verduin nog. ,,Die kwamen binnen en zeiden meteen dat het mijn ijs was. En op zwaar ijs was ik als licht ventje ook wel in het voordeel.’’ Tijdens het inlopen voelde Verduin al dat hij fantastische benen had. ,,Ik dacht meteen dat ik wilde vluchten. En als ik teruggepakt zou worden, zou ik meteen weer wegrijden. Van Kempen zei ook dat ik meteen moest aanvallen. ‘Ze kijken toch al naar je. Als je wat wilt, zou ik vroeg gaan’’, redeneerde hij. Dat deed ik.’’

Al na twintig van de honderd kilometers zette Bert Verduin aan. Het was de opmaat naar een heroïsch gevecht op de Ankeveense Plassen. Hij kreeg Jan-Eise Kromkamp mee, en Ruud Borst. ,,Kromkamp stopte er al snel mee’’, weet Verduin nog goed. ,,Hij vond het te vroeg, nam wat te eten en liet zich afzakken naar het peloton. Ruud Borst wilde ook niet verder, vond het ook te vroeg. Ik zei hem dat we een minuut voorsprong hadden en dat ik zou doorrijden. ’Dan moet ik toch bij je blijven’, zei hij. En daarna heeft hij de hele wedstrijd achter me gereden.’’

Geen kopwerk

Borst deed de rest van de race geen kopwerk meer, en dat leverde hem uiteindelijk veel hoon op van de fans, die de houding van die boomlange Borst uit de machtige Klerk’s-ploeg niet waardeerden. Langs de kant van het parkoers werd Borst uitgejoeld. Verduin kreeg er weinig van mee. ,,Ik heb alleen horen roepen ‘Neem eens over lange lummel’, maar voor de rest is het langs me heen gegaan. Ik hoorde alleen de aanmoedigingen en was verder vooral geconcentreerd op het ijs aan het letten.’’

Verduin reed onverstoorbaar verder en zag het gat met de achtervolgers groeien en groeien. ,,Van een minuut ging het naar anderhalf, naar twee. Dat is aardig ver, en op dat parkoers was je snel uit het zicht. Allemaal draaien en keren, tussen het riet, bochtjes. De concurrentie wist niet waar ik zat, en in het peloton deed Hans Pieterse fantastisch werk door de boel af te stoppen. Aan hem heb ik echt veel gehad. Hij was zo sterk dat jaar, won het klassement op natuurijs en werd in dat NK zelfs nog vierde ook.’’

Zuur

Maar de taaie Heemskerker had zo zijn eigen methodes om Borst het leven zuur te maken. Hij maakte handig gebruik van de omstandigheden. ,,Kwam de wind van rechts, dan ging ik helemaal links rijden, zodat hij niet uit de wind kon rijden.’’ Met een lach: ,,Dat was sowieso al moeilijk voor hem met z’n twee meter drie, maar nu zat hij ook nog elke slag met één been in de sneeuwrand te prikken. ‘Ga eens naar rechts’, riep hij. Waarop ik zei dat hij lekker moest uitzoeken. Iedereen zei dat hij achter me zat, maar hij zat echt niet lekker hoor. Borst zei later ook dat hij kramp kreeg van dat gedoe.’’

Ruud Borst had zelf na de race ook wel een verklaring voor zijn tactiek. ,,Omdat ik zo lang ben, heb ik er geen voordeel van als ik achter Verduin rijd. Ik vang toch nog alle wind. Maar omgekeerd kan hij wel herstellen als ik hem uit de wind houd. Toen ik dat doorhad, heb ik geen kopwerk meer gedaan.’’

Maar Richard van Kempen, de ploegleider van Verduin, had een heel andere lezing. Hij zocht de oorzaak in een conflict dat hij enkele jaren eerder had met Frans Overdevest, de toenmalige ploegleider van Klerk’s, het team van Borst. ,,Van hem mocht Borst niet op kop komen omdat hij niet het risico wil lopen dat een van ons gaat winnen. Iets anders kan ik er niet van maken.’’

Sterk

Verduin vond het zelf allemaal wel prima zo. ,,Een maat van me vertelde later dat hij voor de televisie zat te kijken en de hele wedstrijd het idee had dat ik ging winnen. Dat gevoel had ik zelf ook. Ik voelde me zó sterk, en wist dat wat er ook gebeurde die dag, ik zou de titel pakken.’’

In de finale probeerde Verduin eerst nog weg te glippen tussen een groep achterblijvers door. Dat mislukte. ,,Borst zat meteen weer achter me. Maar even later zat ik toch in zijn rug. ’Trek jij de sprint maar aan, dan kom ik achter je vandaan’, dacht ik. Via een binnenbaan met sneeuw schoot ik binnendoor, en wat er daarna gebeurde wist ik niet eens. Ik zat op kop, zag hem niet meer. Hij stond rechtop met kramp, begreep ik later. Maar eerlijk gezegd weet ik niet of hij het kon maken de sprint te winnen. Een verslaggever zei later dat Borst ook gedacht kon hebben dat hij zou worden gelyncht als hij hier won. Ruud heeft het me nooit verteld. Zei alleen dat ik de sterkste was. Het zal wel.’’

Vijf dagen later werd de Elfstedentocht gereden. Bert Verduin werd derde, maar had er misschien meer ingezeten met wat minder inspanning in dat NK? Hij denkt zelf van niet. ,,De omstandigheden waren niet in mijn voordeel. Van Harlingen tot Dokkum was het harde wind tegen, en dat is het stuk waar je de wedstrijd maakt. Ik kon alleen niet wegrijden. Als ik de benen van Ankeveen had gehad, had ik het vaker kunnen proberen, en harder. Maar er zat gewoon niet meer in die dag. Henk Angenent was de beste.’’

Die Elfstedentocht overschaduwde al snel de herinnering aan het gouden NK. ,,Daar begon zelden meer iemand over, wel over de Elfstedentocht. Als nummer drie was ik in het begin snel vergeten, maar naarmate de tocht langer geleden is, vinden steeds meer mensen ook dat heel interessant.’’

Sponsor

Niet direct het NK, maar wel de Elfstedentocht bracht meer sponsors in het marathonschaatsen. Daar profiteerde Verduin ook van. ,,Energiebedrijven werden net geprivatiseerd, en Energie Noord West wilde als Noord-Hollands bedrijf een Noord-Hollandse ploeg. Nou, wij waren op dat moment de beste. Het team werd overgenomen, we kregen allemaal ineens een jaarsalaris. Sommigen stopten ook met werken, maar dat kon ik met onze eigen tuinderij niet. Ik tekende wel een contract voor twee jaar. Rijk ben ik er niet van geworden, maar ik heb er wel een leuk spaarcentje aan overgehouden.’’

En de krans van de Nederlands kampioen? Die heeft Bert Verduin nog altijd. ,,Ik heb veel ruimte, heb hem bovenin de schuur gehangen. En daar hangt hij nog steeds.’’