Jens Zwitser richt slagveld aan

Naast het ijs moet hij één van de meest bescheiden marathonschaatsers ooit zijn geweest, maar eenmaal óp het ijs kon Jens Zwitser transformeren in een meedogenloze sloper. Vooral op natuurijs had de man uit Katwijk een reputatie. Die maakte hij volledig waar op die vierde februari van 2012. Een dag waar weinig schaatsers goede herinneringen aan bewaren, maar voor Jens Zwitser blijft dat altijd de dag waarop hij op de Weissensee de Alternatieve won.

Jens Zwitser was de ene helft van de twee schaatsende broers uit Katwijk, die jarenlang deel uitmaakten van het peloton. Ralf – zelf ook goed voor een aantal mooie zeges – was de andere helft. Een derde broer, Frank, is ook actief in de schaatswereld, maar dan als scheidsrechter. Jens Zwitser (45) woont tegenwoordig in Elspeet, en zoals zo vaak verhuisde ook hij voor de liefde. ,,Ik woon hier alweer tien jaar met mijn vrouw Iris. Eigenlijk waren we net aan het verhuizen toen ik won op de Weissensee.’’

Want dát is inmiddels ook alweer tien jaar geleden. Jens Zwitser was in die jaren een gevreesde opponent op natuurijs, waar ook echt zijn kwaliteiten lagen. Dat had hij in het verleden al meerdere malen bewezen. Ook in 2012 liet hij het peloton weer lijden onder zijn machtige klappen. Die brachten hem de mooiste overwinning in zijn loopbaan. ,,Dat was het echt, de mooiste’’, zegt Zwitser zonder daar een seconden over te hoeven nadenken.

Als hij terugdenkt aan die dag, staat er nog veel helder op het netvlies. Het weer bijvoorbeeld, dat niet altijd een factor is, maar die keer zeker wel. ,,Het was echt wel koud’’, weet Zwitser nog. ,,Min vijftien of zo. En het waaide nogal. Als je dan aan een Alternatieve Elfstedentocht denkt, dan denk je aan zwaar, aan afzien. Dat laatste was zeker wel mijn ding, maar ik heb die dag helemaal niet afgezien. Ik had eigenlijk nergens last van, het was alsof het vanzelf ging. Op die manier kijk ik ook terug alsof het voor mij een heel makkelijke wedstrijd was.’’

Hulpverleners

Daarover zullen de meningen verschillen, want achter de rug van Jens Zwitser was het een slagveld. Van de 122 rijders die vroeg in de ochtend nog trappelend aan de start had gestaan, haalden er slecht 23 de finish, waar her en der schaatsers als hoopjes ellende op koelboxen zaten. Hulpverleners kwamen bijna isolatiefolie te kort om onderkoelde rijders weer op temperatuur te krijgen, en de medische dienst hield nadrukkelijk de fysieke toestand van meerdere mannen in de gaten. 

Jouke Hoogeveen eindigde als tweede en zag er gesloopt uit. Nummer drie Robert Bovenhuis leek zelfs totaal van de wereld. Hij moest bij de huldiging zelfs ondersteund worden. ,,Dat iedereen zo gesloopt was, verbaasde mij echt’’, vertelt Zwitser. ,,Iedereen zat daar onder die foliedekentjes, alsof hun laatste uur geslagen had. En ik had nergens last van. Je hebt van die dagen dat alles lukt, dat alles op z’n plek valt. Alsof je dan extra energie hebt. Dit was daar het perfecte voorbeeld van, want ik had zo’n dag. Met de omstandigheden heeft iedereen te maken. De vraag is alleen hoe je ermee omgaat. Natuurlijk heb je wind tegen. Maar je hebt ‘m ook een keertje mee. En daar speel je dan een beetje mee.’’

Zwitser zat samen met ploeggenoot Klaas de Weerd vrij voorin. ,,Ik weet nog dat ik tegen Klaas zei dat hij moest rijden omdat er aan de voorkant een groepje wegreed. Klaas reed dat gat dicht en bracht mij zo bij dat groepje. Voor mij was dat hét moment in die wedstrijd.’’ Laatst kwam hij De Weerd nog tegen, vervolgt Zwitser. ,,’Weet je dat nog’, zei ik tegen hem. Maar hij wist dat eigenlijk niet meer zo goed. Ik wel. Dat soort dingen vergeet je niet.’’

Te vroeg

Eenmaal bij dat voorste groepje vond Jens Zwitser het snel tijd om te vertrekken. Meer dan dertig kilometer was er nog te gaan, ruim drie rondjes op het Oostenrijkse bergmeer. ,,Dan rijd je daar en denk je bij jezelf ‘ben ik niet te vroeg gegaan?’ Maar de anderen zaten goed stuk, dat had ik wel gezien. Als je dan weg rijdt, is dat een gok. Jan-Martien van de Wetering, mijn ploegleider bij Husqvarna, kneep ‘m ook, dacht ook dat ik te vroeg was gegaan. Maar ik reed zo’n slag, ging zó goed, dat ik voelde dat ik nog wel honderd kilometer kon doorgaan als ik zo bleef rijden. Ik had het gevoel dat ik kon blijven gaan, en dat is machtig. Dat is het gevoel van schaatsen, alles klopt dan op zo’n moment. En dan maakt het niet uit dat je alleen bent. Sterker, in de groep sloopte ik mezelf meer dan dat ik alleen reed. Nu kon ik precies doen wat ik zelf prettig vond.’’

In de laatste ronde voelde Jens Zwitser dat het niet meer mis kon gaan. ,,Dat besef kwam bij het ingaan van die laatste ronde, die laatste tien kilometer.’’ Hij hoefde eigenlijk nog maar één ding te doen: blijven staan. Want Zwitser had een prima voorbeeld van hoe het nog mis kan gaan: vijf jaar eerder won Zwitser zelf de Aart Koopmans Memorial over – die editie – 150 kilometer, nadat Tristan Loy in dik gewonnen positie onderuit was gegaan. ,,Daar denk je inderdaad aan terug. Maar als ik naga hoe vaak ik op een 200 kilometer ben gevallen. Dat is misschien twee of drie keer. Ik viel bijna nooit. Ja, weleens omdat andere vielen. Maar over de scheuren stappen en rijden was eigenlijk mijn ding.’’ Lachend: ,,Als ik in een groep reed, zocht ik altijd de scheuren op, want ik wist dat er altijd wel eentje inreed. Dat vond ik het mooiste, daar een beetje mee spelen. Maar inderdaad dacht ik terug aan 2007. Als je valt, is je ritme helemaal weg, en dan is twee minuten zo dichtgereden.’’

Jens Zwitser kan na de finish lachen, waar dat de meeste van zijn rivalen wel was vergaan.,,Dat slagveld na afloop, daar heb ik me echt over verbaasd. Ik had nergens last van.’’ (FotoTimsimaging / Neeke Smit) 

Tristan Loy

Even terug nog naar 2007, naar die wedstrijd in een jaar dat er door dooi eigenlijk helemaal niet kon worden gereden op de Weissensee. Een jaar waarin alles zelfs werd afgelast, maar door plotselinge strenge vorst het peloton weer werd teruggeroepen door competitieleider Teun Breedijk. Een echte Alternatieve was te veel, daarom rolde er een AKM uit van 150 kilometer. De Fransman Tristan Loy lag daarin mijlenver voor, maar zelfs Bretons beton bleek op enig moment kwetsbaar.

,,Ik reed in een groepje met Lars Hoogenboom en Martijn van Es achter Loy’’, weet Zwitser nog heel goed. ,,Hij was al een tijdje weg en we hadden geen hoop meer op de winst. Maar op een gegeven moment kwamen we toch steeds dichterbij, en ik had even het gevoel dat we hem nog konden pakken als we gas bleven geven. Maar op een kilometer van de streep liet ik die hoop varen. Ik was op dat moment weggereden bij Lars en Martijn en zou tweede worden.’’ Maar in zijn ooghoek zag hij in de linkse bocht naar de finish iemand vallen. ,,’Dat is Tristan’, schoot het door mijn hoofd. Ik zag hem gaan staan, weer vallen. Hij kón niet meer, kon niet meer schaatsen. En dan gaat het allemaal zó snel. Je wilt naar die finish, weet dat er nog twee achter je zitten. Tristan krabbelde weer op, maar kon alleen nog een soort van lopen, en dan ben je toch als eerste op die streep. Dat was ook een mooie overwinning, maar die smaakte anders. Ik wil niet zeggen gestolen, want we hebben er hard voor gereden. Maar valt Loy niet, dan word ik tweede.’’

Zo stond er altijd nog een ’maar’ achter zijn naam, die ook niet werd bijgeschreven op het beroemde bord met fameuze winnaars. ,,Van die ’maar’ was ik na 2012 wel verlost. Die was weg. En mijn naam kwam eindelijk ook op dat bord.’’

Vraag

Soms wordt hij nog herinnerd aan die mooie zege. Laatst ook nog, vertelt hij. ,,Waren we aan het werk in Nunspeet, bij kennissen van André Klompmaker. Ik ben daar gewoon Jens de elektricien. Kreeg ik in de pauze de vraag of ik toevallig ook had geschaatst. Ja, ik had ook geschaatst. Zijn ze dat blijkbaar gaan opzoeken, want even later kreeg ik de vraag of ik de Alternatieve Elfstedentocht had gewonnen. Ook ja. Zo komt dat nog weleens ter sprake. En dan ben je ineens weer Jens de schaatser.’’

Daaruit blijkt toch steeds weer de enorme impact van de Alternatieve Elfstedentocht, ook al is dat niet de echte. ,,Het is de afstand die aanspreekt. Mensen zien dat toch als iets heel zwaars. Zelf had ik het liefst in 2012 ook nog de echte gereden. We waren net terug uit Oostenrijk en het had hier hartstikke hard gevroren. We stonden nog in de Telegraaf met tien kanshebbers, maar uiteindelijk kwam het er net niet van. Jammer, want ik was echt in de vorm van mijn leven. Dat kon niet beter.’’

De Alternatieve was uiteindelijk de laatste overwinning van Jens Zwitser, die vier jaar later zijn laatste wedstrijd op het hoogste niveau reed op het Zweedse Runnmeer.

door Eric Korver