It giet oan! Kluun jij mee?

Angenent, Hulzebosch en Seinstra bijeen voor oer-Hollands evenement

4 januari 2023 – Vandaag, 27 jaar geleden, werd de laatste Elfstedentocht geschaatst en kwamen Henk Angenent en Klasina Seinstra als winnaars over de finish. Deze eerste maand van het jaar is ook de periode waarin normaal gesproken het kwik daalt, de dagen korter worden en we allemaal hopen op de eerste ijsvorming. Nederland telt, tegen beter weten in, af in de hoop de schaatsen weer uit het vet te kunnen halen en misschien wel stiekem te dromen van een Elfstedentocht. Maar nu de kans op natuurijs afneemt, wordt de kans dat we de Tocht der Tochten ooit nog eens beleven, steeds kleiner. Reden genoeg om een tastbare herinnering aan de tocht der tochten voortzetten. Een kampioenschap, een eretitel en een grote prijs zorgen voor een ode aan de Nederlandse schaatscultuur. Erben Wennemars en Henk Angenent roepen vandaag schaatsliefhebbers uit heel Nederland op om zich aan te melden voor het Staatsloterij NK Klunen op 11 februari in Sneek. Daar kunnen ze onder toeziend oog van de winnaars van ’97 laten zien wat ze in huis hebben. 

Klunen tijdens tocht in Noord-Holland nabij Edam - ©Nationaal Archief

Klunen is een Fries leen woord dat lopen op schaatsen betekent. Een bekend tafereel tijdens de Elfstedentocht, waarbij de nodige meters kluuntapijt werden uitgerold om deelnemers over bruggen en over andere onbegaanbare delen te leiden waarover de schaatser - met de schaatsen aan de voeten - kon lopen zonder dat de ijzers beschadigd raakten. 

Wennemars en Angenent roepen op

Vandaag blikken Erben Wennemars en Henk Angenent terug op die mooie, ijskoude 4 januari 1997, maar kijken ze ook alvast vooruit naar het Staatsloterij NK Klunen op 11 februari. Samen hopen ze de komende weken de geesten rijp maken voor dit bijzondere evenement. Wennemars behoorde als actieve sporter tot de wereldtop in de sprint en heeft een warm hart voor de Elfstedentocht. Elke winter is hij één van de talloze Nederlanders die nauwgezet het weer in de gaten houden, in de hoop de Tocht der Tochten weer te kunnen beleven. “Schaatsen zit in onze genen en is iets waar we in Nederland erg blij van worden. Daarom blijf ik, elk jaar weer, hopen dat er een klein wonder gebeurt en de Elfstedentocht toch zal doorgaan”, zegt Wennemars. “Klunen is onlosmakelijk met de Tocht der Tochten verbonden. Henk Angenent vult aan “Ik weet als geen ander hoe belangrijk het klunen is tijdens de Tocht der Tochten en vind het dan ook fantastisch dat Staatsloterij dit initiatief heeft genomen. Ik roep alle schaatsfans in Nederland op de schaatsen uit het vet te halen en zich aan te melden voor het Staatsloterij NK Klunen, wat ongetwijfeld een onvergetelijk evenement zal worden.

Hulp bij het klunen (Heeg) - ©Nationaal Archief

Oude tijden herleven

Nu de kans op natuurijs afneemt, wil Staatsloterij als fan van de schaatssport het oer-Hollandse tafereel van het klunen in leven houden door op 11 februari op ‘heilige grond’ in Sneek - één van de elf Friese steden - het Staatsloterij NK Klunen te organiseren. “Het belooft een sfeervolle wedstrijd te worden die ons terugbrengt naar oude tijden, waarbij deelnemers sprinten en vervolgens 100 meter klunen, over de kluunbrug, op weg naar de finish en eeuwige roem. Schaatsen is een oer-Hollandse traditie, die onlosmakelijk is verbonden aan de Elfstedentocht”, zegt Marlof Kokke, Sponsor Manager van Staatsloterij. “Tegenwoordig is klunen een tastbare herinnering aan de Tocht der Tochten die we gegarandeerd aan Nederland kunnen geven. Terwijl we ook deze winter weer massaal hopen op een nieuwe Elfstedentocht, mag dit stukje nostalgie niet in de vergetelheid raken. Daarom hebben we ons als doel gesteld om alle schaatsharten in Nederland sneller te laten kloppen en deze vaardigheid tijdens het Staatsloterij NK Klunen te laten herleven. Elfstedentocht-coryfeeën en winnaars Henk Angenent en Klasina Seinstra en runner-up Erik Hulzebosch zijn erbij en kijken er naar uit om samen met heel veel schaatsfans oude tijden te herleven.”

Klunen bij Harlingen, links met nr. 58 Henk Portengen en met nr. 94 Wim Westerveld - ©Nationaal Archief

Klunen als strijdbare discipline van de Elfstedentocht

Klunen is al sinds jaar en dag onlosmakelijk verbonden met de schaatssport en dan vooral met de Tocht der Tochten: de Friese Elfstedentocht. Bijna veertig jaar geleden maakte klunen als begrip zijn intrede in het schaatsjargon. Dat gebeurde toen Jan Sipkema, voorzitter van de Friese Elfstedenvereniging, de natie liet weten dat op 21 februari 1985 voor het eerst in 22 jaar een Elfstedentocht zou plaatsvinden. Nog nooit was er zo laat in de historie van het legendarische evenement een tocht gehouden. De dooi was al ingetreden, de temperatuur schommelende boven het vriespunt en op het parcours waren er op veel plaatsen wakken met een plas water. Dat betekende dat er veel moest worden gekluund, benadrukte Sipkema. Zo was het niet mogelijk om de hele tocht op de schaats af te leggen; soms was het ijs onder bruggen te dun of zelfs afwezig en dan zat er maar één ding op: klunen.

Schitteren of struikelen op het kluuntapijt

In 1985 was de Elfstedentocht op vele plaatsen in het parcours geplaveid met waterige obstakels. De Laatste Stuiver in Sneek, de Blauwpoortsbrug in Bolsward, de tunnel bij Getswerderzijl en de spoorbrug bij Harlingen waren de grootste hindernissen die genomen moesten worden. Om deze hindernissen te omzeilen en de schaatsijzers niet te beschadigen, renden de schaatsers over een ‘kluuntapijt’, dat bestond uit planken en matten. In Dokkum stond zelfs zoveel water op het ijs dat de kluunplaats in allerijl moest worden uitgebreid; uit huiskamers werden zelfs stukken vloerbedekking gesneden. 

14e Elfstedentocht 1986: klunen in Kimswerd, 2e v.r.: Evert van Benthem , nr. 78 : Albert Bakker; nr. 106 : Nanne Semplonius - ©Nationaal Archief

Klunen was een volledig nieuwe vaardigheid in de schaatssport en kon de prestaties van rijders maken en breken, zo ondervond ook de gedoodverfde winnaar Jan Roelof Kruithof in 1985. De bewoners van Kimswerd hadden voor de schaatsers een veelkleurige loper over de hoofdstraat uitgelegd. En op dat ‘kluuntapijt’ zou Kruithof - die tussen 1963 en 1985 negen Alternatieve Elfstedentochten had gewonnen - struikelend zijn Waterloo vinden. Hij kwam op de lange kluunplek twee keer ten val, waardoor na 22 jaar een einde kwam aan zijn droom ooit de echte Elfstedentocht te winnen. Evert van Benthem - een tot dan toe onbekende boer uit Sint Jansklooster - streek met de eer en zou óók een jaar later de Elfstedentocht winnen.

Henk Angenent ‘kluunt’ zich alvast warm voor het Staatsloterij NK Klunen op 11 februari 2024. - ©Photo Republic

It giet oan! Aanmelden vanaf nu mogelijk

Erben Wennemars en Henk Angenent dagen alle schaatsfans uit om op 11 februari 2024 naar het Friese Sneek te komen om zich tot Nederlands beste kluner te laten kronen. Zodra het startschot klinkt, sprinten ze naar de wisselbankjes, trekken ze hun oude noren aan klunen ze 100 meter in de hoop als snelste kluner over de finish te gaan. Nederlands snelste kluner wint 5.000 euro én een onvergetelijke reis naar Zweeds Lapland, waar hij/zij het GP marathonschaatsen kan beleven langs de start/finish straat.   

Schaatsfans moeten er snel bij zijn, want er is plaats voor 120 deelnemers. Aanmelding is mogelijk tot uiterlijk 22 januari 2024 via www.nk-klunen.nl. Op 23 januari maakt Staatsloterij bekend wie er tot de gelukkigen behoren en wie zich te midden van een aantal bekende schaatshelden uit het verleden mag melden aan de start. 

Komend weekend tijdens het ISU EK Afstanden in Thialf kunnen schaatsfans op een speciaal parcours alvast hun ‘kluun-kunsten’ vertonen tijdens een warming-up event.

Download hier de factsheet over klunen.